Karang Kamulyan - legenda ciung wanara

Loka Karangkamulyan nyaéta hiji loka purbakala bersejarah sarta loka arkeologi anu perenahna di Désa Karangkamulyan, Cijeungjing, Ciamis, Jawa Kulon, Indonésia. Loka ieu mangrupa titilar ti jaman Karajaan Galuh anu corakna Hindu-buddha.
Legenda loka Karangkamulyan nyaritakeun ngeunaan Ciung Wanara anu nyambung jeung Karajaan Galuh. Carita ieu loba dibumbuan ku carita kapahlawanan anu rongkah kawas kasaktian sarta kaperkasaan anu henteu dipiboga ku jelema dawam tapi dipiboga ku Ciung Wanara.

Legenda Ciung Wanara

Carita Ciung Wanara mangrupa carita ngeunaan Karajaan Galuh (jaman saméméh nangtungna Karajaan Majapahit sarta Pajajaran). Kasebutkeun raja Galuh nalika harita Prabu Adimulya Sanghyang Cipta Permana Di Kusumah jeung dua permaisuri, nyaéta Dewi Naganingrum sarta Dewi Pangrenyep. Ngadeukeutan anjogna ajal, sang Prabu ngasingkan diri sarta kakawasaan dibikeun ka Patih Bondan Sarati alatan Sang Prabu tacan miboga anak ti permaisuri kahiji (Dewi Naganingrum). Singget carita, dina maréntah Raja Bondan ngan mementingkan diri sorangan, ku kituna luhur kawasa Pangéran Dewi Naganingrum dianugerahi saurang putera, nyaéta Ciung Wanara anu jaga baris jadi panerus resmi karajaan Galuh anu adil sarta wijaksana.

Struktur lokasi

Wewengkon anu legana kurang leuwih 25 Ha ieu nunda sagala rupa barang-barang anu ngandung sajarah ngeunaan Karajaan Galuh anu kalolobaan ngawangun batu. Batu-batu ieu tempatna teu pisan-pisan padeukeut tapi nyebar jeung bentukna anu beda-beda. Batu-batu ieu aya di jero hiji wangunan anu strukturna dijieun tina tumpukan batu anu bentukna ampir sarua. Struktur wangunan ieu ngabogaan hiji panto nu nyarupaan jiga hiji kamar.

Batu-batu anu aya di jero struktur wangunan ieu ngabogaan ngaran sarta nunda caritana sorangan, kitu ogé di sawatara lokasi séjén anu aya di luar struktur batu. Unggal ngaran kasebut mangrupa pamerean ti masarakat anu disambungkeun jeung carita atawa mitos ngeunaan karajaan Galuh kawas ; pangcalikan atawa tempat diuk, lambang peribadatan, tempat ngababarkeun, tempat sabung kotok sarta Cikahuripan.

Loka Karangkamulyan perenahna di wewengkon nu hawana sejuk sarta geus dilengkepan kalayan areal parkir anu lega kalayan tangkal-tangkal badag. Sanggeus gerbang utama, loka kahiji anu baris diliwatan nyaéta Pelinggih (Pangcalikan). Pelinggih mangrupa hiji batu bertingkat-tingkat boga warna bodas sarta ngawangun sagi opat, kaasup kana golongan Yoni (tempat pemujaan) anu tempatna tibalik, dipaké pikeun altar. Di handapeun Yoni kasebut aya sawatara buah batu leutik anu saolah-olah minangka panyangga, ku kituna méré gambaran kawas hiji dolmen (kubur batu). Tempatna aya dina hiji struktur tembok anu rubakna 17,5 x 5 méter.

Sanghyang Bedil

Tempat anu disebut "Sanghyang Bedil" mangrupa hiji rohangan anu dikurilingan ku tembok ukuranana 6.20 x 6 méter. Luhur tembok kurang leuwih 80 cm. Panto nyanghareup ka arah kalér, di hareup panto asup aya struktur batu anu boga fungsi minangka aling (schutsel). Di jero rohangan ieu aya dua buah menhir anu perenahna di luhur taneuh, unggal ukuranana 60 x 40 cm sarta 20 x 8 cm. Bentukna nempokeun talari megalitik. Nurutkeun masarakat kira-kira, "Sanghyang Bedil" bisa dijadikeun pertanda datangna hiji kajadian, utamana lamun di tempat éta berbunyi hiji letusan, tapi ayeuna pertanda éta geus euweuh deui.

Penyabungan Hayam

Tempat ieu perenahna di palebah kidul ti lokasi "Sanghyang Bedil", kira-kira 5 méter jarakna, ti panto asup nyaéta mangrupa rohang kabuka anu tempatna leuwih pendék. Masarakat sekitar loka nganggap tempat ieu mangrupa tempat sabung hayam Ciung Wanara sarta hayam raja. Di gigireun / sabeulah éta mangrupa tempat husus pikeun memlih raja anu dipigawé jeung sistem démokrasi.


Lambang Peribadatan

Batu anu disebut minangka "Lambang Peribadatan" mangrupa bagean tina kemuncak, tapi aya ogé anu nyebutkeunana minangka fragmen candi, masarakat nyebutkeunana minangka stupa. Bentukna éndah dipapaésan ku pahatan-pahatan basajan anu mangrupa titilar Hindu. Lokasi batu ieu aya di jero struktur tembok anu ukuranana 3 x 3 m, luhur 60 cm. Batu kemuncak ieu kapanggih 50 m ka arah wétan ti lokasi ayeuna. Di tempat ieu aya dua unsur budaya anu nu béda nyaéta ayana kemuncak sarta struktur tembok. Struktur tembok anu kasusun rapih némbongkeun lapisan budaya megalitik, sedengkeun kemuncak mangrupa titilar ageman Hindu.

Panyandaran

Diwangun luhur hiji menhir sarta dolmen, tempatna dikurilingan ku batu bersusun anu mangrupa struktur tembok. Menhir ukuranana luhur 120 cm, rubak 70 cm, sedengkeun dolmen ukuranana 120 x 32 cm. Numutkeun carita, tempat ieu mangrupa tempat kalahiran Ciung Wanara. Di tempat éta pisan Ciung Wanara dilahirkan ku Dewi Naganingrum anu saterusna orok éta dipiceun sarta dihanyutkan ka walungan Citanduy. Sanggeus ngababarkeun Dewi Naganingrum nyender di tempat éta salila opat puluh poé jeung maksud pikeun nyageurkeun kaséhatanana sanggeus ngababarkeun.

Cikahuripan

Di lokasi "Cikahuripan" henteu aya tanda-tanda ayana titilar arkeologis. Tapi mangrupa hiji sumur anu tempatna deukeut jeung pasamoan antara dua walungan, nyaéta walungan Citanduy sarta walungan Cimuntur. Sumur ieu disebut "Cikahuripan" alatan dianggap ngeusi cai kahirupan (di mana cai dipercaya minangka lambang kahirupan). Sumur ieu mangrupa sumur langgeng alatan caina henteu kungsi garing sapanjang warsih.

Astana Adipati Panaekan

Di lokasi Astana Adipati Panaekan ieu henteu aya tanda-tanda ayana titilar arkeologis. Tapi mangrupa batu anu ngawangun bunderan susun tilu, nyaéta mangrupa susunan batu kali. Dipati Panaekan nyaéta raja Galuh Gara Tengah anu pusatna di Cineam sarta meunang gelar Adipati ti Sultan Agung Raja Mataram.

Penyelidikan loka

Nurutkeun "penyelidikan" tim arkeologi ti Balar anu dipingpin ku Dr Tony Jubiantoro dina warsih 1997, loka Karangkamulyan mangrupa titilar Karajaan Galuh anu kahiji. Di tempat ieu kungsi aya kahirupan mimitian abad ka 9 disimpulkan alatan dina penggalian geus kapanggih gagarabah ti jaman Dinasti Ming. Loka ieu perenahna di antara dayeuh Ciamis sarta dayeuh Banjar, jaraknya kira-kira 17 km ka arah wétan ti dayeuh Ciamis atawa bisa ditempuh kana kendaraan kira-kira 30 menit.

Loka ieu ogé bisa disebutkeun minangka loka anu pohara strategis alatan babatesan jeung pasamoan dua walungan nyaéta Walungan Citanduy sarta Cimuntur, jeung wates palebah kalér nyaéta jalan raya Ciamis-banjar, palebah kidul walungan Citanduy, palebah kulon mangrupa hiji parit anu rubakna kira-kira 7 méter nyieun tanggul kuna, sarta wates palebah wétan nyaéta walungan Cimuntur. Alatan mangrupa titilar sajarah anu pohara berharga, pamustunganana wewengkon ieu ditetepkeun minangka wewengkon cagar budaya ku Pamaréntah Indonésia.

Minangka obyek wisata

Sanajan henteu ditetepkeun janten obyek wisata, loka ieu kabuka pikeun nu datang umum. Di gigireun / sabeulah ngalingkung loka, para pangunjung loka bisa nepungan puluhan warung dahar kalayan menu khas lokasi kasebut, nyaéta pais hayam, pais lauk mas sarta buah kalapa.